Tìm hiểu lịch sử cha ông
Dòng họ Nguyễn Sỹ Thanh Lương đã trải qua gần 450 năm với 15, 16 đời con cháu. Theo gia phả và lịch sử để lại có nhiều người thuộc nhiều đời có quan hệ nhất định đến các triều Vua, Chúa, các doanh nhân, các nhà quan chức, quản lý, nhà báo, nhà thơ,…
Với hiểu biết có hạn của mình, ông Lan đã cố gắng nghiên cứu, tra cứu, tìm hiểu tư liệu để nắm rõ thêm và giới thiệu lại với các con cháu nhằm tìm hiểu thêm về tiền nhân.
TÌM HIỂU LỊCH SỬ CHA ÔNG
(Hà Nội, ngày 08/10/2022. Ông Nguyễn Sỹ Lan, đời thứ 9 – Chi Can Cụ.)
----------o0o----------
Dòng họ Nguyễn Sỹ Thanh Lương đã trải qua gần 450 năm với 15, 16 đời con cháu. Theo gia phả và lịch sử để lại có nhiều người thuộc nhiều đời có quan hệ nhất định đến các triều Vua, Chúa, các doanh nhân, các nhà quan chức, quản lý, nhà báo, nhà thơ,…
Với hiểu biết có hạn của mình, ông Lan đã cố gắng nghiên cứu, tra cứu, tìm hiểu tư liệu để nắm rõ thêm và giới thiệu lại với các con cháu nhằm tìm hiểu thêm về tiền nhân. Xin có vài lưu ý như sau:
1) Nếu có phát hiện sai sót xin trao đổi với ông Lan để ông trao đổi lại hoặc chỉnh sửa.
2) Gia phả dòng họ đã được Hội đồng khoa học Di tích công nhận và đưa vào Hồ sơ di tích, Hồ sơ di tích phải được xem là đúng.
3) Việc 1 số sử liệu, tiểu tiết ở sách có có thể nhầm lẫn là chuyện có thể xẩy ra nên đã có câu “Lời thầy mặc sách”. Tất nhiên ta có quyền góp ý chỉnh sửa.
4) Vì số người của họ quan hệ có nhiều nên ông chia thành nhiều kỳ để người đọc đỡ mệt.
Kỳ này ông chủ yếu nói về mối lien quan giữa họ ta với 1 số vị Vua.
(1) Ông Nguyễn Sỹ Xung đời thứ 6 – Tộc trưởng của họ.
Ông là Tráng tiết tướng quân đời Lê, là Phó thiên hộ chức Tình nghĩa hầu. Ông có tên tự Nguyễn Sỹ Tình.
Hiện Nhà thờ Đại tôn còn lưu giữ 1 đạo sắc ghi rõ cả dấu của Vua Lê Hiển Tông (1740-1786) niên hiệu Cảnh Hưng. Đạo sắc này Vua phong cho ông ngày 26 tháng 2 năm Cảnh Hưng 44.
Đạo sắc viết bằng chữ Hán, nội dung như sau:
Sắc cho Nguyễn Sỹ Xung người xã Hoa Lâm huyện Nam Đường là ưu binh của Thị hầu nội Khuông hữu đội. Năm Nhâm Dần đã có công phò rập với 3 quân nội ngoại, đặng thăng, làm đội trưởng bách hộ chức, phong trật là phân lực tướng quân nay hiệu lệnh tư tráng sỹ bách hộ hạ trật. Nay sắc.
Ngày 26 tháng 2 năm Cảnh Hưng 44 (1784).
Lê Hiển Tông là ông Vua trị vì lâu nhất trong lịch sử phong kiến nước ta: 47 năm.
Sau khi Lê Chiêu Thống lên nối ngôi (1787-1789), ông Xung đã theo hầu Quang Trung và giúp Quang Trung đánh tan giặc Mãn Thanh (Trung Quốc).
Ông Xung được Vua Thái Đức (tức Nguyễn Nhạc anh cả của Quang Trung Nguyễn Huệ) sắc phong ngày 10/11/1788 như sau:
“Sắc phong cho Tả bật Nguyễn Sỹ Xung ở xã Hoa Lâm, huyện Nam Đường theo đó đã ra trận lập được công lao rất huyền diệu, tốt đẹp, xứng đáng được khen ban cai đội tước Tình nghĩa hầu. Nay y lệnh sai khiến chia theo quân lệnh. Nay ban sắc.”
(Sắc khổ dài 54cm rộng 40cm).
Sắc phong của Hoàng đế Quang Trung ban cho ông Xung.
Quang Trung năm thứ 5 (1792) ngày 25 tháng 10
“Sắc cho Tả trung Tả kỳ phó chiến Nguyễn Sỹ Xung ở xã Hoa Lâm, huyện Nam Đường phủ Anh đô theo hầu có công lao. Xét chức Trung úy đáng được ban khen anh dũng tướng quân Trung úy Tình nghĩa hầu. Nguyên được sai khiến lẫn chia quân đi trừ phạt, thu phục, …Việc quân thuận theo quân lệnh.
Vậy Ban sắc.”
Sắc có khổ dài 131cm, rộng 45cm.
Sauk hi Gia Long trừ diệt Quang Trung, ông Xung trốn vào rừng Quảng Nam 4 năm. Sau trở về quê và mất tại quê (có lăng họ Sỹ chính là lăng mộ ông ở Cồn Lim, nay Khu lăng mộ ông được xây cất đẹp, hoành tráng, cẩn trọng).
Vài điều ông Lan muốn bàn thêm:
- Lịch sử của họ viết về ông Xung còn ít, chủ yếu còn mấy đạo sắc phong và 1 số tư liệu ở gia phả. Mãi khi phát hiện sắc phong, gia phả dịch ra ta mới hiểu thêm về ông.
- Tôi vẫn chưa cắt nghĩa được vì sao mà ông Xung có thể ra Thăng Long làm quan to cho nhà Lê đến 18 năm (theo tài liệu của Đào Tam Tình - Phan Văn Thắng).
Giữa triều Lê rất phức tạp, có nhiều sỹ phu Bắc Hà văn hay chữ tốt, tài giỏi mà ông Xung được phong đến 2 đạo sắc của Vua Lê và tước “Tráng tiết tướng quân phó Thiên hộ”.
2 đạo sắc Vua Lê Cảnh Hưng đều phong năm Mậu Ngọ 1748.
- Gia phả ghi vắn tắt về ông: Tuổi nhỏ có Thiên tú, tiết ngộ, thông minh học giỏi lại sẵn có tư chất dũng cảm, mưu lược, thể hiện tài cầm quân của 1 dúng tướng. Ông có con trai đầu: Nguyễn Sỹ Khâm đỗ Tú tài Khoa Ất dậu (Minh Mạng); con trai thứ 2 là Nguyễn Sỹ Điếu (Can Xuân) đỗ Tú tài Khoa Tân Mão (Minh Mạng). Như vậy ông Xung văn võ toàn tài và để gene cho con.
- Thời Quang Trung bị Gia Long truy sát nên sử sách bị đốt hết, ai lien quan thì bị chém, nhẹ cũng tù tội. Vì vậy theo nhà sử học Phan Huy Lê, thời Quang Trung không còn chính sử. Bởi vậy việc ông được phong đạo sắc và giữ được đạo sắc là chuyện kỳ lạ và quý hiếm. Do đó, đạo sắc Quang Trung phong cho Can Xung là vô cùng giá trị. Ngay tại đền thờ Quang Trung tại Phượng Hoàng Trung Đô cũng chỉ trưng bày được 5 đạo sắc phong thưởng và phong chức mà họ ta có 2 đạo sắc. Ngay con dấu để phong ấn đền Quang Trung cũng do ông Lan được đoàn văn hóa của tỉnh, thành Vinh về tận nhà thờ Đại tôn khảo sát và họ lấy theo mẫu dấu này. (đang còn bộ ảnh làm việc ông Lan còn lưu giữ). Ông Lan phải công bố trên tư liệu chính thống (tập san văn hóa của Tỉnh) để giới thiệu về Can Xung. Theo tôi, nếu có điều kiện ta nên làm thủ tục xin công nhận: Các đạo sắc Quang Trung là bảo vật Quốc Gia.
- Cũng như 1 số người khác của Dòng họ Nguyễn Sỹ (Tú viên), Can Xung ít nói về mình, đạo sắc cũng không thấy can nhắc đến. Nên làm cho con cháu hiểu về can và các đạo sắc, từ đó có ý chí học tập, noi theo tấm gương Can Xung.
Nhân bài viết này và chuẩn bị giỗ Can Xung, tôi xin giới thiệu với con cháu 3 bài thơ tôi đã viết về Can Xung. Kỳ sau xin giới thiệu họ ta với 1 số vị Vua triều Nguyễn.
------------------o0o------------------
Bài thơ 1: TƯỞNG NHỚ CAN XUNG (*)
Họ Nguyễn Sỹ quê tôi có ông Nguyễn Sỹ Xung
Vốn là đại thần thời Lê thuở trước
Gặp buổi “Vua” không hiền
“Tôi” đành trở bước
Lê Chiêu Thống hàng Tàu
Muốn bán cả non song
Trả mũ triều,
Theo “áo vải” Quang Trung
Lại chân đất, đầu trần, chiêu quân vì chủ tướng
Mấy đạo sắc Quang Trung phong thưởng
Ông tôn thờ như chỉ dụ cha ông
Cùng Hoàng đế hành quân ra đất Thăng Long
Đánh trận Ngọc Hồi, Đống Đa
Quân Mãn Thanh mất vía.
Vàng bạc, ruộng vườn, lầu son, gác tía
Không mảy may ông để lại cháu con
Để hai con trai đầu
Tú tài khai khoa rạng đất chợ Cồn
“Lăng Họ Sỹ” để cháu con cúng thờ bằng nhân nghĩa
Để truyền thống cho cháu con biết bao thế hệ
Vững bước theo Người rèn chí, tu thân
Nhà thờ Đại tôn – Nơi thờ ông
Hậu duệ quây quần
Thành di tích Quốc gia – Nước nhà phong tặng.
Ghi chú: (*) Ông Nguyễn Sỹ Xung, đời thứ 6 – họ Nguyễn Sỹ - Dũng tướng của Quang Trung. “Lăng Họ Sỹ” là mộ Can Xung.
Nguyễn Sỹ Lan (0976.840.367).
------------------o0o------------------
Bài thơ 2: MÃI MÃI LƯU TRUYỀN
(Kính bái Can Nguyễn Sỹ Xung – Đời thứ 6, Họ Nguyễn Sỹ - Thôn Tú Viên – Xã Thanh Lương là tướng của Hoàng Đế Quang Trung được phong nhiều đạo sắc và mũ tướng còn lưu giữ tại nhà thờ họ Nguyễn Sỹ - Di tích LSVH Quốc gia)
Mũ Triều can đội tự ngày xưa
Bảo vật cháu con để phụng thờ
Dấu ấn phong trần còn lắng đọng
Đâu đây vẫn vọng tiếng gươm khua
Đâu đây vẫn vọng tiếng gươm khua
Dũng tướng Quang Trung vững ngọn cờ
Thần tốc hành quân – người thẳng tiến
Thăng Long xác giặc biến thành tro
Thăng Long xác giặc biến thành tro
Tận gốc diệt trừ được mối lo
Đạo sắc Vua ban công hiển hách
“Tú Viên” tên tuổi rạng cơ đồ.
Nguyễn Sỹ Lan, đời thứ 9
------------------o0o------------------
Bài thơ 3: LƯU ĐẠO SẮC VUA BAN
“Can Xung” họ Sỹ đất Thanh Lương
Tướng của Quang Trung chí quật cường
Quần cộc nghe theo lời “Áo vải”
Quê nghèo vững bước ý Quân vương
Bao lần ban thưởng khi hành tiến
Mấy bận sắc phong giữa chiến trường
Đạo sắc Vua ban lưu hậu thế
Đền thiêng, tướng sỹ mãi ngời gương!
Ghi chú: Ông Nguyễn Sỹ Xung (thường gọi Can Xung đời thứ 6 họ Nguyễn Sỹ - thôn Tú Viên – xã Thanh Lương – Thanh Chương – Nghệ An) là tướng của Vua Quang Trung. Ông được phong thưởng nhiều đạo sắc của Vua, có ngày 2 đạo phong chức và phong thưởng, nay dòng họ còn lưu giữ 4 đạo. Đây là báu vật Quốc gia. Hiện có 2 đạo sắc Vua ban cho ông được treo trang trọng tại nhà lưu niệm ở sân đền Vua Quang Trung – Phường Trung Đô – Thành phố Vinh.
Nguyễn Sỹ Lan, 28 Nguyễn Đức Cảnh – Hưng Bình – Tp Vinh.
